Kamera Polska {Historia polskich aparatów}

Już na samą myśl o tym, że w Polsce mógłby działać rodzimy producent aparatów fotograficznych może powodować skojarzenia z historią w stylu science fiction, tylko że nie zawsze tak było. Pozwól, że opowiem ci o firmie KA-POL ­– polskim producencie aparatów fotograficznych z Chodzieży.

Historia firmy KA-POL

Choć dziś nazwa KA-POL większości osób nie mówi zbyt wiele, to w latach trzydziestych ubiegłego stulecia była to marka o bardzo dużym potencjale. Aparaty tego producenta przebojem weszły na ówczesny rynek polski, a ich ogromnym atutem było połączenie funkcjonalności, dobrych parametrów i cen dopasowanych do krajowych realiów.

na zdjęciu: Paweł Sobkowski założyciel KA-POL

• Firma KA-POL, znana także pod szyldem „Kamera Polska”, rozpoczęła swoją działalność w 1932 roku. Jej założycielem był Paweł Sobkowski, który urodził się w 1890 roku w Margoninie.
• Założyciel marki KA-POL, swoją zawodową działalność rozpoczął jako… fryzjer. Dość szybko założył własny salon fryzjerski, a niedługo potem także niewielki sklepik. Jak widać, Pawłowi Sobkowskiemu zdecydowanie towarzyszyła żyłka do interesów.
• Dopiero w latach dwudziestych ubiegłego wieku, Paweł Sobkowski kupił dom w Chodzieży i tam przeniósł swój zakład fryzjerski oraz sklep z różnorodnymi przyborami – bez problemu można było kupić w nim akcesoria wędkarskie, ale też instrumenty muzyczne, zabawki, perfumy, a nawet dewocjonalia. W sklepiku tym pojawiały się także akcesoria i materiały fotograficzne.
• Jak już wspomniałem, założyciel marki KA-POL miał nosa do interesów. W okresie wielkiego kryzysu operował cenami produktów w oparciu o kurs franka szwajcarskiego. Udawało mu się osiągać ogromne zyski pomimo inflacji, a zarobione w ten sposób pieniądze zdecydował się zainwestować właśnie w wytwórnię aparatów fotograficznych – Kamera Polska.
• Początkowa siedziba marki mieściła się na tyłach domu Sobkowskich. Wyposażono ją w nowoczesne urządzenia produkcyjne: lakiernicze, stolarskie, introligatorskie i wiele innych.
• Pierwsze aparaty, które wyprodukowała Kamera Polska, nosiły nazwy: Boleś, Widok, Druh i Lena. Te modele wyprodukowano w mocno ograniczonej liczbie egzemplarzy – zaledwie po kilkaset sztuk.
• Prawdziwym hitem produkcyjnym okazały się aparaty Filma. W latach 1936-1939 sprzedawano ich nawet po 10000 sztuk rocznie. Niestety wojna przerwała dobrze prosperujący biznes. Fabryka i sprzęty zostały zarekwirowane, a właściciel wraz z rodziną zostali przymusowo wysiedleni. Choć po zakończeniu II wojny światowej, rodzina Sobkowskich powróciła do swojego rodzinnego domu w Chodzieży, produkcji aparatów nigdy nie udało się wznowić. Paweł Sobkowski dożył swoich dni w tym samym domu, w którym założył Kamerę Polską, ale po wojnie zajmował się już tylko prowadzeniem sklepu. Zmarł w wieku 79 lat.

Historia marki Kamera Polska, czy też KA-POL, nie jest odosobnionym przypadkiem dobrze prosperującego biznesu, który został zmieciony przez wojenną zawieruchę. O ile w tym samym okresie powstało i rozwinęło się wiele firm, które bogaciły się dzięki zamówieniom wojskowym (prześledź historię niemieckich koncernów), to jednak o wiele więcej przestało istnieć. Skoro jednak fryzjer, domorosły biznesmen, Paweł Sobkowski mógł dokonać tego, co wielu osobom wydaje się fantastyką – produkować polski sprzęt fotograficzny o wysokiej jakości i przystępnej cenie – dlaczego z góry zakładać, że tego sukcesu nie uda się nigdy powtórzyć?

Kultowe aparaty polskiej firmy KA-POL

Skoro jesteśmy już przy historii polskiego producenta aparatów fotograficznych, warto od razu przyjrzeć się bliżej samym urządzeniom, które były oferowane pod szyldem KA-POL.

BOLEŚ

To pierwszy z aparatów, jakie pojawiły się w ofercie marki KA-POL. Jego produkcja rozpoczęła się w 1932 roku. Wyprodukowano jedynie kilkaset takich urządzeń. Oto charakterystyka aparatu Boleś:

• Boleś to aparat skrzynkowy na płyty szklane.
• Jego korpus został wykonany z kartonu i oklejony imitacją skóry.
• Obiektyw dysponował soczewką o ogniskowej 75 mm.
• Za pomocą aparatu Boleś można było wykonywać zdjęcia o formacie 4,5 x 6 cm.
• Aparat ten był wyposażony w lustrzany celownik.
• Do urządzenia dołączono metalową kasetę oraz matówkę.

Jeszcze w tym samym roku, w którym do sprzedaży trafił aparat Boleś, marka KA-POL poszerzyła swoją ofertę o kolejny kultowy sprzęt.

WIDOK

Kolejny z pierwszych aparatów KA-POL. Jego produkcja rozpoczęła się w 1932 roku. Modele z tego rocznika wykonywały fotografie w formacie 6.5 x 9. Produkcję kontynuowano jeszcze w 1933 roku, ale wówczas zmieniono format na 9 x 12. Oto dalsza specyfikacja tego aparatu:

• Widok to aparat mieszkowy, składany, na płyty szklane oraz cięte błony.
• Korpus urządzenia znacznie solidniejszy niż w przypadku modelu Boleś. Aparat Widok wyposażono bowiem w korpus blaszany, który pokryto nieprzemakalnym libroidem.
• Urządzenie mogło dysponować obiektywem anastygmat Kapolar o ogniskowej 105 mm albo obiektywem z podwójnym anastygmatem Sytar.
• Przysłona 1:6,3.
• W urządzeniu zastosowano pojedynczy wyciąg miecha.
• Aparat Widok wyposażono w jedną z dwóch migawek: Vario lub Ibsor.
• W urządzeniu znalazł się również obracalny celownik lustrzany, a także zatrzask na nieskończoność.
• Aparat Widok sprzedawano wraz z metalową kasetką, ramką do matówki oraz ze struną do migawki.

Aparaty KA-POL Widok produkowane od 1932 roku, a w zmienionej wersji od 1933 roku. Wtedy też do sprzedaży trafiły kolejne urządzenia tej marki, a w tym:

LENA

Aparat produkowany od 1933 roku. Również był to model wyprodukowany w stosunkowo niewielkiej liczbie egzemplarzy. Oto jego specyfikacja:

• Lena to aparat mieszkowy, składany, na błony zwojowe.
• Przysłona w tym modelu to 1:6,3.
• Zastosowano w nim migawkę Vario.
• Lena umożliwiała wykonywanie zdjęć o formacie 6 x 9 cm.
• Obiektyw to anastygmat.

Jeszcze w tym samym roku do sprzedaży trafił także kolejny model aparatu:

DRUH

Również aparat Druh został wyprodukowany w kilkuset egzemplarzach. Umożliwiał wykonywanie nieco większych fotografii. Oto jego specyfikacja:

• Druh to aparat mieszkowy, składany, na płyty szklane i cięte błony.
• Korpus urządzenia wykonano z blachy i pokryto skórą.
• W urządzeniu zastosowano podwójny wyciąg miecha.
• Przysłona w tym wypadku to 1:4,5 lub 1.5,4.
• Druh był aparatem wyposażonym w obiektyw z podwójnym anastygmatem, przesuwalny w kierunku poziomym i pionowym.
• W urządzeniu znalazła się migawka Compur S z samowyzwalaczem Vario lub Ibsor.
• Druh dysponował celownikiem lustrzanym oraz ramkowym.
• Zadbano także o szybką pracę migawki. W przypadku modeli z migawką Varior można było liczyć na 1/25, 1/50 lub 1/100 s, a w przypadku migawki Ibsor na 1, 1/2, 1/5, 1/10, 1/25, 1/50 i 1/125 s.
• Format zdjęć, jakie można było zrobić tym urządzeniem, to 9 x 12 cm.

Kolejny rok przyniósł spore zmiany w działalności firmy, a konkretniej w liczbie produkowanych i sprzedawanych urządzeń. Aparat Filma, który zadebiutował w 1934 roku okazał się prawdziwym hitem sprzedażowym tamtych lat.

FILMA

Najpopularniejszy aparat polskiej marki KA-POL. Filma to model, który zaczęto produkować w 1934 roku i produkowano aż do 1939 roku. Gdyby nie wybuch II wojny światowej i przejęcie fabryki przez okupantów, prawdopodobnie sprzęt ten byłby jeszcze produkowany. W szczytowych latach sprzedaż aparatu Filma sięgała bowiem nawet 10000 sztuk rocznie. Oto specyfikacja tego urządzenia:

• Był to aparat skrzynkowy na błony zwojowe.
• Urządzenie dysponowało blaszanym korpusem w skórzanej okleinie. Zastosowano 2 wkrętki do statywu.
• Filma to aparat wyposażony w wysokiej jakości obiektyw Kapol Meniskus f/11.
• Urządzenie dysponowało dwoma celownikami lustrzanymi: jednym do zdjęć poziomych i jednym do zdjęć pionowych.
• Szybkość migawki wynosiła 1/30 s. Zastosowano zasuwkę bezpiecznikową do migawki, a także gniazdko na struny od migawki.
• Przysłona była przesuwalna i wynosiła 1:11 i 1:22.
• Urządzenie oferowało możliwość wykonywania zdjęć w formacie 6 x 9 cm. W modelu 2-R była też ramka do zdjęć 4,5 x 6 cm.

Autorką zdjęcia oraz właścicielką aparatu jest Paulina Szyszkowska, prawnuczka Pawła Sobkowskiego

Aparaty Filma były produkowane w dwóch wariantach: 1R oraz 2R. Aparaty 2R posiadały wkładkę negatywową do zdjęć 4,5 x 6 cm, a także był wyposażony w dodatkowe okienko do obserwacji parametrów widniejących na papierze ochronnym błony. Aparaty te oraz inne urządzenia z dawnych lat można obejrzeć na przykład w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie.

Ogromny sukces sprzedażowy aparatów Filma przełożył się, oczywiście, na wysokie dochody firmy, które zainwestowano w projekt nowego urządzenia. Produkcja nowego modelu została zaplanowana na 1939 rok, ale wojna pokrzyżowała szyki firmie KA-POL. Nie wiadomo, czy udało się w ogóle uruchomić masową produkcję tego modelu, a mowa o aparacie

OSTROWID

Był to aparat mieszkowy, składany, na błony zwojowe. Jego parametry prezentują się następująco:

• Urządzenie wyposażono w blaszany korpus w skórzanej okleinie. Zastosowano 2 wkrętki do statywu.
• Wymiary urządzenia wynosiły 7,5 x 16 x 3,5 cm, a po otwarciu głębokość wynosiła 13 cm.
• Zastosowano tu pojedynczy wyciąg miecha.
• Przysłona miała wartość 1:6,3.
• W urządzeniu znalazł się obracalny celownik lustrzany.
• Aparat Ostrowid miał umożliwić wykonywanie zdjęć w formacie 6 x 9 cm.
• Obiektyw, jaki zastosowano w tym wypadku, to anastygmat Kapolar o ogniskowej 105 mm.
• Zastosowano tu migawkę Stelo.

Autorką zdjęcia oraz właścicielką aparatu jest Paulina Szyszkowska, prawnuczka Pawła Sobkowskiego

Dziś można jeszcze znaleźć pojedyncze urządzenia marki KA-POL na giełdach staroci, aukcjach i w antykwariatach. Może jednak ktoś z Was również posiada jeszcze sprzęt tego producenta?